Smeertechnisch onderhoud loont

Waar ‘smeren’ in vroegere tijden het klusje van de ‘jongste bediende’ was, is smeertechnisch onderhoud inmiddels uitgegroeid tot een serieus, professioneel vakgebied. En terecht. Wie zijn machines en installaties met de juiste smeermiddelen, op het juiste moment en op de juiste manier smeert, kan op diverse fronten winst behalen zoals een lager energieverbruik, een langere levensduur, een hogere betrouwbaarheid en beschikbaarheid en een lagere milieubelasting. Geavanceerde software ondersteunt de moderne onderhoudsafdeling in de juiste uitvoering van goed smeertechnisch onderhoud.

Industrieel smeren is gericht op het minimaliseren van de wrijving tussen delen die ten opzichte van elkaar bewegen. Ook worden warmte en vuil afgevoerd. Goed smeren leidt op deze manier tot machines die veilig, efficiënt en betrouwbaar werken en een lage onderhoudsbehoefte hebben. Maar andersom geldt het ook: uit onderzoek blijkt dat een belangrijk deel van lagerschade terug te voeren is op onjuiste smering. Alle reden om hier serieus naar te kijken.

Wat, wanneer en hoeveel

Goed smeren betekent grofweg: het juiste product gebruiken, met de juiste frequentie smeren en de juiste hoeveelheid gebruiken.Het juiste product is te bepalen door diverse factoren van de toepassing in kaart te brengen. Vragen die hierbij spelen, hebben betrekking op onder meer drukken en krachtenspel, temperatuur, snelheid en omgevingscondities. Zo zijn er standaard smeermiddelen, maar ook smeermiddelen die beter bestand zijn tegen bijvoorbeeld hogere of lagere temperaturen, een vuile omgeving of hoge drukken. Applicaties in de voedingsindustrie vragen specifiek om voedselveilige smeermiddelen en buitentoepassingen om smeermiddelen die het milieu niet onnodig belasten.

De frequentie van smeren wordt meestal proefondervindelijk vastgesteld of door de machinefabrikant voorgeschreven. Te vroeg smeren is voor de machine geen probleem, maar verhoogt wel onnodig het smeermiddelverbruik. Te laat smeren leidt tot onnodig hoge wrijving en hiermee extra energieverbruik. In het ergste geval kunnen onderdelen ook vastlopen, wat leidt tot ongeplande stilstand en hoge onderhoudskosten.

De hoeveelheid smeermiddel die moet worden toegevoegd, is eveneens een belangrijke parameter in het kader van goed smeren. Daarbij liggen de grootste problemen bij ‘oversmeren’. Dat te weinig smeren tot problemen leidt, is voor de meeste mensen logisch. Maar ook een teveel aan smeermiddel gaat zijn doel voorbij: vetten hopen zich op, drukken nemen toe en daarmee de wrijving en warmteontwikkeling. Smeervet dat uit een lager loopt, is dus geenszins een indicatie van ’voldoende’ smering.

Software en hulpmiddelen

In de praktijk zijn er in een fabriekshal vele verschillende punten die gesmeerd moeten worden. Software ondersteunt onderhoudsafdelingen bij een efficiënte uitvoering van smeertechnisch onderhoud. Zo is in de software per smeerpunt bij te houden welk smeermiddel moet worden gebruikt, hoeveel er moet worden gebruikt en ook wanneer. Bovendien biedt een dergelijk programma de mogelijkheid om eventuele bijzonderheden te vermelden – bijvoorbeeld de exacte locatie en hoe deze te bereiken – en kan de onderhoudsmedewerker eventuele bevindingen noteren. In veel gevallen wordt in deze software ook de bijbehorende planning bijgehouden.

Een veelgebruikt hulpmiddel in het kader van smeertechnisch onderhoud zijn de automatische smeersystemen. Deze zijn onder meer handig bij smeerpunten die slecht bereikbaar zijn en makkelijk worden ‘vergeten’. Deze oplossingen kunnen ook sterk kostenbesparend werken wanneer er heel veel smeerpunten zijn, bijvoorbeeld in een fabriek met veel transportbanden. 

PFAS

Een extra punt van aandacht is nieuwe wetgeving die op 14 november 2024 van kracht is geworden. Op deze datum zijn alle PFAS aangewezen als ZZS (Zeer Zorgwekkende Stoffen), wat betekent dat bedrijven vanaf dit moment verplicht zijn om het gebruik van PFAS zoveel mogelijk te voorkomen. Dit betekent onder andere dat smeermiddelen op basis van teflon niet meer gebruikt mogen worden, tenzij er geen alternatief voorhanden is. Bepaalde leveranciers hebben PFAS-vrije producen in hun assortiment opgenomen die direct onder de nieuwe wetgeving gebruikt mogen worden.